Kwiat lipy - właściwości i zastosowanie

Lipa – naturalne wsparcie dla zdrowia. Jakie właściwości ma kwiat lipy?

W Polsce pozyskuje się kwiatostany z różnych gatunków lipy, jednak największe znaczenie ma lipa drobnolistna (Tilia cordata) oraz lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos). Surowce zielarskie mogą nieco różnić się składem, głównie proporcjami poszczególnych związków. Spektrum działania pozostaje jednak takie samo. Za najważniejsze właściwości lecznicze kwiatu lipy uznaje się obniżanie temperatury ciała, zwalczanie stanów zapalnych oraz zmniejszanie gorączki. Takie zastosowanie rośliny leczniczej było znane już w średniowieczu. Natomiast lecznicze kąpiele z dodatkiem kwitów lipy miały zapobiegać histerii. Według wiedzy ludowej samo przebywanie pod lipą zapewniało powrót do zdrowia. Zalety lipy chwalił m.in. ojciec Klimuszko pisząc: „W głębokim skupieniu odczuwałem niekiedy wibrujące prądy działające jakoś dobrze, regenerująco, kojąco od takich drzew jak: sosna, świerk, modrzew, lipa, brzoza, głóg.” 

Skład kwiatu lipy. Co zawiera?

Najważniejszą grupą związków aktywnie czynnych występujących w kwiatostanach lipy są flawonoidy, w tym kemferol i kwercetyna. Ponadto występuje rutyna, izokwercetyna, astragalina, tylirozyt, kwas chlorogenowy i kwas protakechinowy. Do ważnych związków z grupy fenoli zalicza się eugenol. Dodatkowo surowiec zielarski zawiera związki śluzowe, kwasy organiczne, triterpeny, garbniki i sole mineralne (m.in. mangan). W olejku eterycznym występują m.in. węglowodory alifatyczne (trikozan, heneikozan, pentakozan), kwasy alifatyczne (m.in. kwas palmitynowy), linalol, bomeol, a-tujon i terpinolen.

Kwiat lipy w domowej apteczce – na co pomaga i jak go stosować?

Regularne spożywanie kwiatu lipy w różnej formie, np. naparów i syropów obniża ciśnienie krwi. Ta właściwość jest związana z zawartością terpenów w składzie. Lipa jest polecana osobom, które borykają się z nadciśnieniem tętniczym. Zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób układu krwionośnego, z miażdżycą na czele. Pomocniczo stosuje się ją przy migrenie. Chroni przed działaniem wolnych rodników. Zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 i chorób nowotworowych. Działa moczopędnie.

Lipa a odporność – jak działa na organizm w sezonie przeziębień?

Z kwiatów lipy zaleca się korzystać w sezonie przeziębień i grypy. Łagodzą objawy infekcji, tj. kaszel, katar i gorączkę. Domowe kuracje można łączyć ze stosowaniem malin, imbiru, dzikiej róży, a także innych wartościowych owoców bądź ziół. Obecność kemferolu i kwercetyny w składzie lipy wpływa na właściwości przeciwzapalne i odkażające. Lipa zwalcza pomocniczo stany zapalne górnych dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli, zapalenie krtani i gardła. Działa osłonowo na drogi oddechowe. Napary wykorzystuje się podobnie jak szałwię lekarską, tj. do płukania gardła przy infekcjach. Poprawiają ogólną odporność organizmu.

Naturalne sposoby na stres i bezsenność – jak kwiat lipy pomaga się wyciszyć?

Napary i syropy z kwiatów lipy zaleca się pić przy nadmiernej pobudliwości, przy napięciu nerwowym, a także przy problemach z bezsennością. Wpływają na organizm wyciszająco, poprawiają samopoczucie, ułatwiają zasypanie i poprawiają jakość snu. Są przydatne jako środki zwiększające odporność na stres. Usprawniają funkcjonowanie układu nerwowego. Związki zawarte w olejku eterycznym (m.in. flawonoidy) wpływają na receptory mózgu. Lipę można stosować razem z kozłkiem lekarskim, melisą lekarską, rumiankiem lekarskim i chmielem zwyczajnym.

Herbata z kwiatów lipy – dlaczego warto ją pić i jak ją przygotować?

Przygotowanie herbaty z kwiatów lipy jest bardzo łatwe: wystarczy łyżkę suszonego surowca zaparzyć wrzątkiem (200-300 ml). Napar pozostawia się pod przykryciem do ostygnięcia. Ma lekko miodowy, słodkawy smak.

Lekko schłodzoną herbatę warto dodatkowo doprawić odrobiną miodu, goździków i przetworami z pigwy bądź pigwowca (kwaskowaty smak). To składniki, które pozytywnie wpływają na odporność organizmu. Zaleca się pić szklankę dziennie przez kilka tygodni, następnie robić miesięczną przerwę w kuracji. Więcej naparów (np. 2-3 szklanki dziennie) pije się przy gorączce i infekcjach.

Kwiaty lipy jest także popularnym składnikiem mieszanek ziołowych:

1. Leśna Melodia – poza kwiatostanem lipy zawiera borówkę, malinę, jagodę kamczacką i melisę lekarską.
2. Malinowa Polana – w jej mieszanki wchodzi kwiat lipy, a ponadto malina, mięta i nagietek lekarski.

Jakie jeszcze produkty z kwiatem lipy wykorzystywać w służbie zdrowia? Syrop i nalewka z lipy

Poza herbatkami warto regularnie pić syrop z kwiatów lipy, który jest nie tylko zdrowy, lecz również smaczny. Wyróżnia się charakterystycznym, przyjemnym, kwiatowo-miodowym aromatem. Jest bogaty w witaminy. Jest pomocny przy różnorodnych infekcjach.

Oprócz tego z kwiatostanów lipy przyrządza się nalewkę alkoholową. 100 g rozdrobnionych kwiatów umieszcza się w słoju, zalewa się 0,5 l wódki 40% i zakręca nakrętkę. Naczynie należy przenieść w ciepłe, ciemne miejsce, codziennie wstrząsając. Po tym czasie nalewkę przecedza się przez gazę, a następnie rozcieńcza dodając 1,5 szklanki przegotowanej wody. Nalewkę przelewa się do butelek i szczelnie zamyka. Należy przechowywać je w lodówce. Zaleca się pić kieliszek dziennie przy nadmiernej pobudliwości i nerwowości, na migrenę, a także przy nieżytach górnych dróg oddechowych.

Kwiat lipy w kosmetyce – naturalny sposób na piękną skórę i włosy

Kwiaty lipy są cenionym surowcem wykorzystywanym w kosmetyce. Jakie je stosować w domu?

 Kwiaty lub napary dodaje się do kąpieli leczniczych. Działa na skórę wygładzająco i zmiękczająco. Skóra jest bardziej nawilżona i elastyczna. Surowiec zielarski likwiduje stany zapalne skóry i pomaga na wypryski. Zmniejsza widoczność piegów.

 Stosowanie maseczek i okładów na twarz (np. z naparu z lipy) zmniejsza trądzik, wypryski i podrażnienia skóry. W szczególności sprawdza się do pielęgnacji cery suchej i trądzikowej.

 Płukanki włosów naparem z lipy ograniczają przetłuszczanie się włosów, wspomagają zwalczanie łupieżu, zmniejszają podrażnienia i odżywiają skórę głowy.

 Okłady stosowane miejscowo pomagają pozbyć się cieniów pod oczami, a dodatkowo stosuje się je pomocniczo przy podrażnieniu i zapaleniu spojówek. W ostatnim przypadku lepiej jednak sprawdza się świetlik łąkowy i rumianek lekarski. Rośliny lecznicze można oczywiście stosować naprzemiennie.

 Łupiny z nasion, po wytłuczeniu oleju można wykorzystać do przemywania twarzy i na maseczki. Ujędrnia skórę i pomaga pozbyć się pryszczów.

Kwiaty lipy mają właściwości antyoksydacyjne, tj. działają przeciwutleniająco neutralizując wolne rodniki tlenowe. W rezultacie opóźniają procesy starzenia komórek, co jest korzystne również w pielęgnacji skóry.

Kwiat lipy w kuchni – jak można go wykorzystać w potrawach i napojach?

Najpraktyczniejsze zastosowanie w kuchni ma syrop lipowy, który nie tylko zalewa się wodą, ale można dodawać go do innych napojów, a nawet deserów (np. jogurtu naturalnego). Przed kilkoma wiekami napar z lipy był podstawowym, gorącym napojem i korzystało się z niego tak jak dziś z herbaty, która stała się powszechna dopiero od XX wieku. Obecnie dużą popularnością cieszy się miód lipowy, który również poza walorami smakowymi zaleca się stosować na gorączkę. Dawniej powszechniej wykorzystywano młode liście lipy drobnolistnej jako pożywienie. Dziś są stosowane głównie przez miłośników dzikiej kuchni. Dodaje się je do potraw z jajami i sałatek. Ich smak jest śluzowaty, a konsystencja lekko śluzowata. Natomiast z mielonych orzeszków lipowych można przyrządzać przysmaki przypominające czekoladę.

Kwiat lipy – jak pozyskiwać i suszyć go samodzielnie?

Kwiatostany lipy pozyskuje się z własnego ogrodu, a także z miejsc naturalnych, np. lasów. Unika się zbioru surowca zielarskiego z terenów uprzemysłowionych, a także miejsc znajdujących się blisko dróg. Zbiory przeprowadza się przy bezdeszczowej pogodzie w początkowej fazie kwitnienia drzew, gdy część pąków kwiatowych nie jest jeszcze rozwinięta. Lepiej zbierać za wcześnie niż za późno, gdy dużo kwiatów już przekwitło (surowiec jest wtedy mniej wartościowy). Lipa drobnolistna zakwita zazwyczaj na przełomie czerwca i lipca, lipa szerokolistna ok. 2 tygodnie wcześniej. Ścina się całe kwiatostany, nożycami lub sekatorem. Można je suszyć w miejscu naturalnym (np. na strychu) lub w suszarni ogrzewanej w temperaturze do 40ºC. Prawidłowo wysuszone kwiatostany mają żółtawobiałą barwę i przyjemny, miodowy zapach.

Kwiat lipy – przeciwwskazania

Kwiat lipy raczej nie powoduje niepożądanych, groźnych skutków ubocznych. Nie zaleca się go stosować bez konsultacji z lekarzem kobietom w ciąży i matkom karmiącym (ze względu na brak badań prowadzonych na tych grupach). Raczej nie powoduje reakcji alergicznych, zagrożenie jest marginalne. Nie zaleca się długotrwałego stosowania naparów czy nalewek z lipy przy anemii i chorobach serca. Lipa wchodzi z interakcje z lekami moczopędnymi (wzmacnia ich działanie).

Właściwości i zastosowanie kwiatów lipy – podsumowanie

Lipa kojarząca się z polskimi krajobrazami, chętnie uprawiana w ogrodach, parkach i przy kościołach to zarazem jedna z najcenniejszych roślin leczniczych. Warto korzystać z darów, które oferuje, w szczególności dotyczy to leczniczych właściwości „miodowych” kwiatostanów.

Źródła:

1. Senderski M. E.; Prawie wszystko o ziołach; Wydawca Mateusz E. Senderski, 2007.

2. Jemioła B.; Co radzą zioła? Tom 1. Wydawnictwo Biały Wiatr, 2024.

3. Prączko A.; Góra J.; Skład chemiczny olejku eterycznego z kwiatostanów lipy; Żywność 4(25), 2000.

4. Viapiania A.; Wesołowski M.; Lipa – bogate źródło związków fenolowych o właściwościach prozdrowotnych, Lek roślinny, 7/2018, tom 74.

5. Łuczaj Ł; Dzika kuchnia, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, 2013